Delil Hukuk Bürosu
Makale İçeriği:
Yaş Düzeltme Davası Nedir?
Yaş düzeltme davası, kişinin kimlik yaşının gerçek yaşından farklı olduğu durumlarda söz konusu olmaktadır ve esasen niteliği itibariyle bir çeşit nüfus kaydının düzeltilmesi davasıdır diyebiliriz.
Yaş düzeltme davası ile çeşitli tıbbi, biyolojik ve fizyolojik veriler uzmanlar tarafından incelenir ve raporlanır, tanık beyanı gibi deliller ile ortaya konulan somut olgular hakim tarafından değerlendirilir ve mahkemece kimlik yaşının hatalı olduğuna ve gerçek yaşı yansıtmadığına kanaat getirilmesi halinde nüfus kayıtlarındaki doğum tarihi kaydının ve dolayısıyla da yaşın değiştirilmesine karar verilir.
Kimlik Yaşı Nedir?
Kimlik yaşı, kişinin yaşının nüfus kayıtlarında "doğum tarihi" hanesinde yazılı olan kayıt tarihi üzerinden hesaplanması sonucu ortaya çıkan sonuçtur. Örnek verecek olursak: 2000 yılında doğmuş olan bir kişi, 2018 yılında 18. yaşını doldurmuş olacaktır. Kimlik yaşı, kişinin ceza hukuku, özel hukuk ve idare hukuku alanlarında çeşitli haklar ve sorumluluklarla karşılaşması noktasında belirleyici olmaktadır. Literatürde ve halk arasında "kayıt yaşı" şeklinde de kullanıldığı görülebilmektedir.
Kemik Yaşı Nedir?
Bilimsel olarak "homo sapiens" şeklinde isimlendirilen insan canlısı, ergenliğin sonlarına kadar biyolojik ve fiziksel gelişimini sürdürmektedir. Ancak ergenliğin sona ermesi ile birlikte büyümeyi sağlayan hormonal sistemde meydana gelen gelişmeler nedeniyle, vücuttaki bu büyüme ve gelişme faaliyeti sona erer. Kemik yaşı, kişinin yaşının biyolojik imkanlar dahilinde incelenmesi ve hesaplanmaya konu edilmesi sonucu ortaya konulan yaşıdır.
Kemik yaşı alınacak olan kişinin el ve el bileği röntgen filmi alınır ve iskelet olgunlaşma incelemesi yapılır. Tabii ki yaş büyütme davası veya yaş küçültme davası olarak da bilinen yaş tashihi davası ya da halk arasında daha yaygın olarak bilinen adıyla yaş düzeltme davasında kemik yaşının hesaplanması, avukat veya hakimler tarafından değil, bu alanda uzman kişilerce gerçekleştirilmektedir.
Ancak kemiklerde şekil bozukluğu mevcutsa, kemik yaşı hesaplanılacak olan kişinin iskelet yapısını bozan çeşitli hastalıklar mevcutsa ya da kemik yaşının hesaplanmasını engelleyen başkaca faktörler söz konusu ise kemik yaşı hesaplanması mümkün değildir.
Kemik yaşının inceleme konusu edilmesi, kişinin nüfusa geç kayıt edilmesi gibi çeşitli nedenlerle kimlik yaşının gerçek yaşından farklı olduğu hallerde söz konusu olmaktadır. Yaş düzeltme davası, 20-25 yaş ve öncesi yaşlardaki çocuklar ve ergenler açısından dikkate alınabilir. Çünkü kemik yaşı, kişinin belirli bir olgunluğa erişmesinden sonra gelişimini tamamlamakta ve bu durum da kemik yaşının doğru hesaplanmasını güçleştirmektedir.
Yaş Düzeltme Davasının Şartları Nelerdir?
Yaş düzeltme davası, etkilerinin çok daha ağır sonuçlara sebebiyet vermesi ve birçok farklı hususu ilgilendiren bir konu olmasından dolayı isim değiştirme davası ve soyisim değiştirme davasından ayrı olarak yalnızca kişinin kendi iradesine bağlı değildir. Yaş düzeltme davası açacak olan kişinin, yaşından memnun olmaması sebebiyle yaş değişikliğine karar verilmesi mümkün olamamaktadır.
Esasında yaş düzeltme davalarının açılabilmesi için bazı şartlar söz konusu olmaktadır. Bu şartlar:
Kişinin özel veya resmi hastane, doğumhane veya sağlık ocağı gibi sağlık merkezlerinde doğmamış olması, doğum anına ilişkin olarak başkaca kayıt tutulmamış olması(Örneğin doğum yapan anne adayını hastaneye yetiştirmeye çalışan jandarma personelinin olaya ilişkin olarak tutanak tutmamış olması gibi)
Yaş düzeltme davası ile yaşının değiştirilmesi istenilen kişinin, dış görünüş itibariyle kayıt yaşına uygun görünmemesi,
Yaş değiştirme talep eden kişinin, düzeltme istenilen yaşta ikiz olmayan bir kardeşinin bulunmaması, bu hususa ilişkin olarak iki ayrı doğuma istinaden tıbbi imkansızlıkların bulunmaması,
Yaş düzeltmeye ilişkin olarak objektif nitelikte haklı bir sebebin bulunması(Örneğin ceza yargılamasında kişinin yaşının belirlenmesinin, muhakeme açısından önem arz etmesi veya doğum sonrasında çocuğun nüfus kaydının ailesi tarafından gecikmiş olarak gerçekleştirilmesi gibi)
Yaş Düzeltme Davasının Hukuki Dayanağı
Yaş düzeltme davası veya yaş değişikliği davasının(yaş büyütme davası ya da yaş küçültme davası olarak da bilinir) hukuki dayanağı şu şekilde sayılabilir: Türkiye Cumhuriyeti Anayasamız, Türk Medeni Kanunumuz ve Nüfus Hizmetleri Kanunumuz
Ancak bu dava, ağırlıklı olarak Nüfus Hizmetleri Kanunumuzun konu alanına girmektedir ve dolayısıyla Nüfus Hizmetleri Uygulama Yönetmeliği de dikkate alınmalıdır.
Yaş Düzeltme Davasını Kimler Açabilir?
Yaş büyütme veya yaş küçültme talepli olarak açılmakta olan yaş tashihi davası, kişiye sıkı sıkıya bağlı olan bir hakka ilişkin olarak açıkmaktadır. Bu nedenle bu davanın herkes tarafından açılması mümkün değildir.
Yaş düzeltme davası, yaşını küçültmek veya büyütmek yani yaşını değiştirmek isteyen kişi tarafından bizzat açılabilir. Ancak bu kişi henüz ergin değilse bu davayı velisi(anne veya baba) ya da vesayet altında ise vasisi açabilir.
Bu dava bir avukat aracılığıyla açılacak ve yürütülecekse, avukata verilecek olan vekaletnamede mutlaka yaş düzeltme davalarına ilişkin olarak özel yetki bulunması gerekmektedir.
Konunun kamu düzenini ilgilendiriyor olmasından mütevellit, cumhuriyet savcısının da yaş düzeltme davası açma yetkisi mevcuttur. Bu durum, özellikle konusu ve sonuçları kişinin yaşına bağlı olan ceza davalarında söz konusu olabilmektedir.
Yaş Düzeltme Davası Ne Kadar Sürede Sonuçlanır?
Yaş düzeltme davası, niteliği itibariyle uzun süren bir dava tipi değildir. Bu dava da, iddet müddetinin kaldırılması davası ve isim değişikliği davasında olduğu gibi oldukça kısa süren bir yargılama sürecine tabii olmaktadır ve mahkemelerin iş yüküne göre 1-5 ay arasında sonuçlanabilmektedir. Ancak bununla birlikte kemik yaşına ilişkin tespitlerin gerçekleştirilmesi, ilgili yerlere müzekkere yazılması ve evrakların tevdi edilmesi gibi usuli işlemler nedeniyle 1-2 yıl sürebilmesi de mümkün olabilmektedir.
Sürecin en verimli şekilde yürütülebilmesi, olası istenmeyen sonuçların meydana gelmesinin önlenmesi ve zaman kaybı yaşanmaması adına mutlaka uzman bir avukatın profesyonel hukuki temsil ve danışma hizmetlerinden faydalanılmasını tavsiye etmekteyiz.
Yaş Düzeltme Davası Birden Fazla Kez Açılabilir Mi?
Nüfus Hizmetleri Kanunumuzun 36. maddesinde yer alan eski hükme göre yaş düzeltme davası yalnızca 1(bir) kere açılabilmekteydi. Ancak Anayasa Mahkemesinin 30.03.2012 tarihli ve 2011/34 E., 2012/48 K. sayılı isim değişikliğine ilişkin kararı ile yine Anayasa Mahkemesinin 06.01.2016 tarihli ve 2013/2414 başvuru numarası sayılı yaş değişikliğine ilişkin kararları sonrasında bu durum değişiklik göstermiş ve artık haklı sebeplerin varlığı halinde yaş düzeltme davalarının birden çok defa açılabilmesi mümkün hale gelmiştir.
Dolayısıyla, güncel uygulamada yaş düzeltme davalarının birden çok kez açılması mümkündür. Zaten Nüfus Hizmetleri Kanunumuzun 36. maddesinin 1. fıkrasının b. bendine getirilmiş olan düzenleme ile de bu durum açıklığa kavuşmuştur.
Nüfus Hizmetleri Kanunumuzun 36/1-b. Bendine Göre: "Haklı sebeplerin bulunması hâlinde aynı konuya ilişkin düzeltme yapılması hâkimden istenebilir. Ad değişikliği hâlinde, nüfus müdürlüğü bu kişinin çocuklarının baba veya ana adına ilişkin kaydı, soyadı değişikliğinde ise eşin ve ergin olmayan çocukların soyadını da düzeltir."
Yaş Büyütme veya Yaş Küçültme Nasıl Gerçekleştirilir?
Yukarıda kısaca ifade etmiş olduğumuz üzere kimlik yaşının artırılması veya azaltılması şeklinde sonuç doğuracak olan yaş düzeltme işlemi, bu hususa ilişkin olarak bir dava açılmasını gerektirir.
Yukarıda saymış olduğumuz yaş düzeltme davası şartlarının mevcudiyeti halinde
Kimlik yaşı, kişini nüfus kayıtlarında yer alan doğum tarihine göre hesaplanan yaşıdır. Kimlik yaşının büyültülmesi haklı nedenlerin varlığı halinde ancak mahkeme kararıyla olabilmektedir. Kişi, kimlikte yer alan yaşından daha büyük ise yaşının büyültülmesini mahkemeden talep edebilir. Mahkeme bunun için kişinin doğduğu yerin resmi bir kurum olup olmadığı, kardeşi var ise yaşlarının çakışıp çakışmadığı gibi nedenleri araştırır. Mahkeme gerekli araştırma ve incelemeyi yapar ve koşulların bulunması halinde kişinin yaşının büyültülmesine karar verir.
Yaş Düzeltme Davasında Deliller
Yaş düzeltme davalarında kimlik yaşının gerçek yaştan farklı olduğu beyan edilmektedir ve bu hususun ispat edilebilmesi adına tanık beyanı, kemik yaşı hesaplaması, bilirkişi raporu, uzman görüşü, hastane kayıtları, nüfus kayıtları, ilgili kolluk tutanakları başta olmak üzere her türlü hukuki delil ileri sürülebilmektedir.
Yaş Düzeltme Davasında Tanık Beyanının Önemi
Toplumdaki yaygın kanının aksine yaş düzeltme davalarında tanık beyanına da dayanılabilmektedir. Bu davada yalnızca kemik yaşı incelemesi gibi biyolojik ve fizyolojik unsurlarla değerlendirme yapılması gerektiği gibi bir yanlış algı söz konusu olabilmektedir. Ancak kimi hallerde kemik yaşı incelemesi yapılması dahi mümkün olamayabilmektedir.
Bu nedenle yaş düzeltme davalarında tanık beyanları son derece önemlidir. Örneğin özellikle sağlık imkanlarının çok yaygın olmadığı yakın geçmişte birçok doğum hastane, doğumhane veya sağlık ocağı gibi bir kurumdan ziyade köylerde ebelikle uğraşan kişilerin evlerinde veya doğum yapacak olan ailenin kendi evinde gerçekleşebilmekteydi. Bu gibi hallerde ulaşım zorlukları, eğitim düzeyindeki yetersizlik gibi bir çok sebeple çocuğun nüfusa kaydı da geciktirilebilmekteydi. Bu tip durumlardan muzdarip olan vatandaşların yaş düzeltme davası açması halinde kemik yaşı tespiti de mümkün olamamaktaysa en kuvvetli delil tanık beyanı olarak ortaya çıkmaktadır.
Hatta kemik yaşı incelemesi yapılabilen hallerde dahi tanık beyanı, kemik yaşı incelemesinin kendi tabiiyetinden kaynaklı olan belirsizlikleri ortadan kaldırmak ve hakimin somut olayı daha net bir şekilde anlamasını sağlamak noktasında büyük öneme sahip olmaktadır.
Yaş Düzeltme Davasının Askerlik ve Bedelli Askerlik Açısından Etkisi
Yaş düzeltme davalarının askerlik uygulamaları açısından değerlendirilmesi noktasında Askerlik Kanunumuz ve diğer ilgili mevzuat hükümleri belirleyici rol oynamaktadır. Askerlik Kanunumuzun "Yaşlarını Değiştirenler" başlıklı 81. maddesine göre:
Askerlik çağına girdikten sonra yapılan yaş değişiklikleri askerlik işlemlerinde dikkate alınmamaktadır. Ancak mahkemece resmi hastane doğum kayıtları esas alınmak suretiyle gerçekleştirilmiş olan değişiklikler bu durumdan hariç tutulmaktadır.
Kişinin, yoklama sırasında aile kütüğünde yazılı yaşı ile fiziki görünümü uyumlu değilse, askerlik şubesi başkanı tarafından yaş düzeltimine istinaden Cumhuriyet savcısına müracaat edilir ve yargılama sonucuna göre askerlik işlemleri söz konusu olur.
Yaş düzeltme davasının sonucuna göre düzeltilen yaşı itibariyle askerlik çağına girmemiş olan kişilerin yoklamaları emsalleri ile birlikte yapılır ve bu kişiler böylece silah altına alınır,
Detaylı bilgi için Askerlik Kanunumuz ve ilgili mevzuatın yaş düzeltmeye dair hükümleri mutlaka okunup incelenmelidir.
Ceza Yargılamasında Yaş Tashihi Talebi
Ceza yargılamasında sanığın veya mağdurun yaşı suçun tipikliğinin saptanması hususuna ilişkin olarak önem arz ediyor olabilir. Bu halde söz konusu ceza yargılamasını incelemekle yetkili ve görevli ceza mahkemesi tarafından, yaş tashihine ilişkin özel hukuk hükümlerinde yer alan usule göre inceleme yapılıp karar verilebilir ve hatta böyle bir iddianın varlığı halinde böyle yapılması gerekmektedir, aksi durum istinaf ve temyiz mercileri olan Bölge Adliye Mahkemesi ve Yargıtay nezdinde bozma nedeni yapılabilmektedir.
5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunumuzun "Ceza Mahkemelerinin Ek Yetkisi" Başlıklı 218. Maddesine Göre: "(1) Yüklenen suçun ispatı, ceza mahkemelerinden başka bir mahkemenin görev alanına giren bir sorunun çözümüne bağlı ise; ceza mahkemesi bu sorunla ilgili olarak da bu Kanun hükümlerine göre karar verebilir. Ancak, bu sorunla ilgili olarak görevli mahkemede dava açılması veya açılmış davanın sonuçlanması ile ilgili olarak bekletici sorun kararı verebilir. (2) Kovuşturma evresinde mağdur veya sanığın yaşının ceza hükümleri bakımından tespitiyle ilgili bir sorunla karşılaşılması halinde; mahkeme, ilgili kanunda belirlenen usule göre bu sorunu çözerek hükmünü verir."
Yaş Düzeltme Davasında Görevli ve Yetkili Mahkeme
Yaş düzeltme davalarında görevli ve yetkili mahkemenin belirlenmesi hususuna ilişkin olarak da Nüfus Hizmetleri Kanunumuzun ilgili hükümleri esas alınır. Buna göre:
Yaş düzeltme davalarında görevli mahkeme: Asliye Hukuk Mahkemeleridir.
Yaş düzeltme davalarında yetkili mahkeme ise: yaşının büyütülmesi veya küçültülmesi istenen kişinin yerleşim yeri mahkemesidir.
Nüfus Hizmetleri Kanunumuzun "Nüfus Davaları" Başlıklı 36/1-a. Bendine Göre: "(1) Mahkeme kararı ile yapılan kayıt düzeltmelerinde aşağıdaki usûllere uyulur: a) Nüfus kayıtlarına ilişkin düzeltme davaları, düzeltmeyi isteyen şahıslar ile ilgili resmî dairenin göstereceği lüzum üzerine Cumhuriyet savcıları tarafından yerleşim yeri adresinin bulunduğu yerdeki görevli asliye hukuk mahkemesinde açılır. Kayıt düzeltme davaları nüfus müdürü veya görevlendireceği nüfus memuru huzuru ile görülür ve karara bağlanır."
